مقایسه دیدگاه های امنیتی بین المللی ( از پایان جنگ سرد تا زمان حال )

 

در فضای پس از جنگ سرد تا زمان 11 سپتامبر 2001 و از حوادث تروریستی 11 سپتامبر تا زمان حال ، رﮊیم های بین المللی بخصوص رﮊیم های امنیتی بین المللی دستخوش تغییرات و تحولات عمده ای گردیده اند . اگر چه رﮊیم های امنیتی بین المللی از دیر باز مطرح بوده نظیر : کنسرت اروپایی ، پس از جنگ های ناپلئونی ، اما عمدتا رﮊیم های امنیتی پدیده ای قرن بیستمی هستند که به دولتها این اجازه را میدهند که از مشکلات و تنگناهای امنیتی بگریزند . رﮊیم های تمام عیار امنیتی تنها در قرن بیستم و به ویژه با شروع جنگ سرد رو به گسترش گذاشتند . اما کار آمد بودن اینگونه رژیم ها اغلب مورد تردید قرار گرفته است . بعضی از رژیم های امنیتی بزرگ مانند : سالت یک      ( 1972 ) و سالت دو ( 1979 ) که به منظور کنترل رقابت تسلیحاتی بین ایالات متحده امریکا و اتحاد جماهیر شوروی سابق طراحی شده بودند ، در حقیقت رژیم های بی اعتباری بودند . مطابق تعریف رژیم های امنیتی ، وجود عناصر  ضمنی و سریع و باور های مشترک در میان بازیگران ، به رغم اختلافات مبنایی ، موجب تعیین محدودیت های خاص در رفتار بازیگران می شود . این در حالی است که تعابیر متفاوت منافع ژئواستراتژیک امریکا و روسیه ، در نظام بین المللی موجب شکاف در برداشت رژیم های امنیتی ، اولا توسط صاحبان قدرت انجام می شوند ، ثانیأ مکانیزم های همکاری را شکل می دهند که در میان دولتها و سایر بازیگران دیگر ایجاد اعتماد و امنیت کرده و به ثبات نظام بین المللی کمک می کنند ، ثالثأ رژیم ها توسط عوامل متعددی که عمده ترین آن قدرت می باشد دستخوش تغییر می شوند . در واقع صاحبان اصلی قدرت ، همانا ایالات متحده امریکا ابر قدرت چهار بعدی ( فرهنگی ، سیاسی اقتصادی و نظامی ) و فدراسیون روسیه ابر قدرت تک بعدی ( نظامی ) هستند که رژیم های امنیتی را شکل می دهند و همین قدرتها هستند که زمینه ساز تغییر و نابودی رژیم های امنیتی می گرند . بر این اساس سعی شده است در این رساله به مقایسه دیدگاه های امریکا و روسیه نسبت به رژیم های امنیتی بین المللی پرداخته شود که این رژیم ها شامل NPT , PTBT  , سالت 1و 2 MTCR استارت 1 و 2 و 3 CWC , BWC , CFE , NATO , IAEA , SORT , ICOC , NMD , ABM , CTBT .... می باشند . همچنین به بررسی نظریه رژیم های بین المللی و نگرش امریکا و روسیه نسبت به پرونده هسته ای ایران نیز پرداخته می شود .

 

فهرست مطالب:

چکیده ..................................................................................................................................  1

فصل اول : کلیات پژوهش

1- طرح مسئله.....................................................................................................................  2

2- سئوال اصلی ...................................................................................................................  5

3 – سئوالات فرعی ............................................................................................................  5

4 – فرضیه اصلی ...............................................................................................................  5

5 – قلمرو تحقیق ...............................................................................................................  5

6 – روش تحقیق.................................................................................................................  5

7 – متغیرها.........................................................................................................................  6

8 – انگیزه انتخاب موضوع..................................................................................................... 6

9 – اهداف انتخاب موضوع ................................................................................................... 6

10 – بررسی ادبیات موجود .................................................................................................. 7

11 – تعریف مفهومی متغیرها ................................................................................................ 7

12- تعریف مفاهیم کلیدی ..................................................................................................... 9

13- ساختار تحقیق.............................................................................................................. 10

 فصل دوم : آخرین موج از تئوریهای روابط بین المللی ؛ نظریه رژیم های بین المللی

مقدمه.................................................................................................................................. 11

گفتار اول : اهمیت و جایگاه رژیم های بین المللی.................................................................. 14

    الف – ساختار گرایان .............................................................................................. 17

    ب – پیروان گروسیوس............................................................................................ 26

    ج – ساختار گرایان تعدیلی....................................................................................... 32

گفتار دوم : بنیان های مفهومی و تئوریک رژیم های بین المللی................................................ 34

    الف – بنیان های مفهومی رژیم های بین المللی.......................................................... 39

    ب – اجزاء تشکیل دهنده رژیم های بین المللی......................................................... 39

    ج – ویژگی های رژیم های بین المللی .................................................................... 42

    د – انواع رژیم های بین المللی................................................................................. 42

    ه – گروه بندی رژیم های بین المللی.......................................................................... 45

    و – رژیم های رسمی سیاستگذار و عملیاتی............................................................... 46

    ی – عوامل موثر در تشکیل رژیم های بین المللی و رویکردهای نظری........................ 46

گفتار سوم : دلایل به وجود آمدن مشکلات تغییرات ،

و نیز نقش و کارکرد رژیم های بین المللی ..........................................................................64

    الف – مشکلات ماهوی و بنیادین رژیم های بین المللی...............................................64

    ب – مشکلات ساختی و شکلی ................................................................................65

    ج – مشکلات تصمیم گیری و تصمیم سازی ..............................................................67

    د – نقش و کارکرد رژیم های بین المللی .................................................................69

    ه – جایگاه حقوقی رژیم های بین المللی ..................................................................70

    و – پارادایم های تحلیلی رژیم های بین المللی ........................................................ 73

    ی – علل و عوامل موثر در تغییر رژیم های بین المللی..............................................85

    نتیجه گیری.............................................................................................................90

 

فصل سوم : رژیم های امنیتی بین امللی و مقایسه دیدگاه های دیدگاه امریکا و روسیه

مقدمه .................................................................................................................................92

گفتار اول مفهوم امنیت ، بازدارندگی ، کنترل تسلیحات و خلع سلاح .......................................93

    الف – مفهوم امنیت ................................................................................................93

    ب – باز دارندگی و مراحل مختلف مسابقه تسحیلاتی امریکا و روسیه (شوروی سابق)  95

    ج – کنترل تسلیحات و خلع سلاح..........................................................................105

    1 – کنترل تسلیحات و خلع سلاح در پس از جنگ سرد .........................................107

    2 – کنترل تسحیلات و خلع سلاح پس 11 سپتامبر 2001 .......................................111

گفتار دوم : دیدگاه های امریکا و روسیه نسبت به قرار دادهای ABM و طرح سپر دفاع ملی

موشکی NMD ...............................................................................................................114

    الف – گفتگوهای محدودیت سلاح های استراتژیک.................................................119

    1 – قرارداد سالت یک ..........................................................................................119

    2 – قرار دادسالت دو ...........................................................................................120

    3 – قرار دادهای استارت یک ، دو ، سه ،...............................................................120

    4 – قرار داد سورت ..............................................................................................120

       ب – سیستم دفاع ملی موشکی NMD  و دیدگاههای موافقین و مخالفین آن ............ 121

    1 - سیستم دفاع ملی موشکی NMD  و واکنش روسیه به آن. .....................................125

    2 – پیامدهای استقرار سیستم دفاع ملی موشکیNMD ..................................................129

    3 – اثرات سپر دفاع ملی موشکی بر کنترل تسلیحات...................................................... 129

    ج – طرح سپر دفاع ملی موشکی NMD و حادثه 11 سپتامبر........................................131

گفتار سوم : رژیم بین المللی کنترل و مهار موشکی MTCR و نظامنامه موشکی ICOC ..........135

    الف – رژیم مهار و کنترل فناوری مشکی MTCR .......................................................137

    ب -  دلایل کارایی و عدم کارایی رژیم کنترل و مهار فن آوری موشکیMTCR ........142

    ج – ایجاد نظام نامه یا کردار نامه موشکی ICOC ..........................................................148

    د – رژیم کنترل صادرات تسلیحات و دیدگاه های روسیه و امریکا ................................151

گفتار چهارم : کنوانسیون های منع سلاح های بیولوژیک و منع سلاح های شیمیایی

CW – BWC...............161

     الف – کنوانسیون منع گسترش ، تولید و ذخیره سازی سلاح های بیولوژیک ( BWC)161

    ب – کنوانسیون ممنوعیت کاربرد سلاح های شیمیایی (CWC).....................................171

گفتار پنجم : دو رژیم امنیتی خلع سلاح هسته ای جهان (CTBT, NPT )................................176

    الف – نگاهی به مبانی نظری انرژی هسته ای ..................................................................178

    ب – آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA ) ..............................................................182

    ج – معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای ( NPT).................................................185

    د – رژیم امنیتی منع جامع آزمایشات هسته ای(CTBT )................................................191

گفتار ششم : رﮊیم امنیتی ناتو ، رﮊیم کنترل تسلیحات متعارف (CFE ) و بحث سامانه دفاعی موشکی در لهستان و چک ............................................................................................................198

    الف - رﮊیم امنیتی بین المللی ناتو ، ارزیابی جایگاه آن در محیط امنیت بین المللی.......198

    ب – سپر دفاع موشکی در لهستان و چک و شکاف در رﮊیم امنیتی...............................213

    ج - رﮊیم کنترل تسلیحات متعارف یا نیروهای متعارف در اروپا (CFE )......................219

    نتیجه گیری.......................................................................................................................226

 فصل چهارم : نگرش امریکا و روسیه به پرونده هسته ای ایران

مقدمه ..............................................................................................................................................228

گفتار اول : تاریخچه روابط هسته ای ایران و امریکا پس از انقلاب................................................229

    الف – سیر تعاملات ایران و آمریکا در خصوص مسائل هسته ای ...................................231

    ب – استراتژی سیاست خارجی امریکا در دوره بوش پسر در قبال ایران ........................234

گفتار دوم : دیپلماسی هسته ای امریکا در قبال ایران ......................................................................236

    الف – برنامه هسته ای ایران از دید امریکا ........................................................................238

    ب – سیاست های امریکا برای مقابله با برنامه های ایران ................................................241

گفتار سوم : اتهامات ایالات متحده علیه فعالیتهای هسته ای ایران .................................................245

    الف – اتهامات فنی ..........................................................................................................245

    ب – تحلیل اقتصادی........................................................................................................246

گفتار چهارم : سیاست خارجی ایران و روسیه در قبال یکدیگر ...................................................248

    الف – زمینه های همکاری ایران و روسیه.......................................................................253

     ب – زمینه های همکاری اقتصادی در سطح جهانی ......................................................254

گفتار پنجم : تغییر نگرش روسیه در خصوص پرونده هسته ای ایران از حالت بازی با ایران تا رأی مثبت به قطعنامه بر علیه ایران ..256

نتیجه گیری........................................................................................262

 فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری ...................................................................264

پیوست ها و ضمائم :

پیوست (الف ) گاه شمار هستهای در سال 1385..............................................................272

    پیوست (ب ) سیر برنامه اتمی ایران در سال 1386...........................................................277

کتابنامه

    الف ) کتب فارسی ............................................................................................................281

    ب ) مقالات فارسی ..........................................................................................................287

    ج ) نشریات فارسی .........................................................................................................292

    د ) جزوات درسی ............................................................................................................293

    و ) پایان نامه ها و رساله ها ..............................................................................................294

    ه ) منابع اینترنتی و خبر گزاری ها ....................................................................................296

    ی ) منابع انگلیسی ............................................................................................................297

چکیده انگلیسی ..............................................................................................................................300

 فهرست جداول

جدول 2- 1 جدول مفاهیم کلیدی رژیمهای بین المللی....................................................................88