سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در آسیای مركزی و قفقاز بعد از جنگ سرد

 

سیاست خارجی کشورها، تحت تاثیر مقدورات ملی و محذوریتهای بین المللی قرار دارد.در چنین حالتی سیاست خارجی ج.ا.ایران به عنوان یک بازیگر عاقل وبسیط در برابر چالشها و فرصتهای مختلفی قرار گرفته است.از جمله این چالشها ،بحرانهای منطقه ای است.وجود بحران های  آسیای مرکزی و قفقاز که همراه بوده با چالشهای خشونت آمیز قومی و سرزمینی،  سبب شده بود که ایران نگاه جدیدی نسبت به این دو منطقه داشته باشد. منطقه آسیای مرکزی و قفقاز به دلیل موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیکی که بعد از فروپاشی شوروی که دراوایل دهه نود اتفاق افتاد، از اهمیت بسیاری برای ج.ا.ایران برخوردار  بوده و است.کشورهای این دو منطقه به دلیل مشکلاتی  مثل  پروژه دولت –ملت سازی، درگیریهای مرزی و سرزمینی ، استقلال اقلیت ها و ...که چه قبل از استقلال و چه بعد از آن با آن مواجه بودند. به بحران های  محلی و منطقه ای گرفتار شدند.در این بین از آنجا که این بحران ها، امنیت و تمامیت ارضی ایران را نیز تحت تاثیر قرار می دهد ،ایران نیز به این بحران ها بی تفاوت نبوده و واکنش  نشان داده و خواهد داد. این پژوهش سعی می کند ابتدا به ابعاد و عوامل بحرانهای منطقه ای ،ازجمله  جنگ داخلی تاجیکستان، بحران قره باغ،چچن و گرجستان پرداخته و سپس به سیاست و مواضع ج.ا.ایران نسبت به این بحرانها پرداخته شود. این پژوهش  با این فرضیه همراه است ،که سیاست خارجی ایران تاحدودی  غیر فعالانه بوده وسعی شده هماهنگ و متمایل به قدرت شمالی خود یعنی روسیه باشد و یا حداقل متضاد با روسیه نباشد.                                                                    

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                       صفحه

فصل اول:كلیات. 1

1-1- بیان مساله. 2

1-2- سوال اصلی:. 3

1-3- فرضیه اصلی:. 3

1-4- پیشینه تحقیق:. 3

1-5-   ضرورت و هدف تحقیق :. 6

1-6- روش تحقیق و گردآوری اطلاعات :. 6

1-7- قلمرو و زبان تحقبق:. 6

1-8- مفاهیم و متغیرها:. 6

1-9-   نوآوری پژوهش:. 7

1-10- سازماندهی تحقیق. 7

فصل دوم :مباحث نظری و تئوریك. 8

2-1- مقدمه:. 9

2-2-  نظریه رئالیسم نئوکلاسیک:. 9

2-3- آنارشی :. 11

2-4- قدرت مادی. 12

2-5- تلفیق سطوح خرد وکلان :. 12

2-5- سیاست خارجی ایران در منطقه :. 14

2-5-1- .فرایند تصمیم گیری :. 14

2-5-2- منافع و اهداف ملی :. 15

2-5-3- عوامل تعیین كننده قدرت :. 16

2-5-4- رفتار سیاست خارجی :. 16

2-5-5- مدیریت بحران:. 17

فصل سوم: سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نسبت به بحران تاجیکستان   22

3-1- مقدمه:. 23

3-2- بیان مسئله :. 23

3-3- شروع  و تاریحچه جنگ داخلی تاجیكستان :. 24

3-4- عوامل  وعلل بحران :. 26

3-4-1- عوامل اقتصادی:. 27

3-4-2-  مسائل قومی،جمعیتی (منطقه گرایی) :. 27

3- 4-3- فرایند دولت- ملت سازی:. 28

3-4-4-  تكثر احزاب و گروهها :. 29

3-4-5- گذشته تاریخی :. 29

3-4-6-   عامل خارجی :. 30

3-5-  عوامل مذهبی :. 30

3-5-1- مواضع روسیه :. 31

فصل چهارم : سیاست خارجی ج.ا. ایران نسبت به بحران قره باغ. 41

4-1- اهمیت قفقاز :. 42

4-2- مقدمه:. 43

4-3- ریشه های تاریخی:. 48

4-4- تضاد قومی:. 49

4-4-1-گروههای افراطی:. 50

4-4-2- آینده بحران قره باغ:. 53

4-4-3- سیاست خارجی ج.ا.ایران نسبت به بحران:. 55

4-5- نتیجه گیری:. 61

فصل پنجم : سیاست خارجی ج.ا. ایران نسبت به بحران گرجستان. 63

5-1- مقدمه:. 64

5-2- علل عوامل بحران :. 68

5-3- علل داخلی:. 68

5-3-1- علل خارجی:. 70

3-اهمیت گرجستان برای روسیه:. 70

4-سیاست خارجی ایران در بحران گرجستان :. 73

5-3-3- نتیجه گیری:. 78

فصل ششم : سیاست خارجی ج.ا.ایران نسبت به بحران چچن. 80

6-1- مقدمه:. 81

6-2- موقعیت منطقه ای قفقاز شمالی :. 82

6-3- ویژگیهای جمعیتی و جغرافیایی چچن:. 82

6-3-1- روند شكل گیری بحران چچن:. 83

6-3-2- جنگ اول چچن :. 86

6-3-3- جنگ دوم چچن:. 87

6-3-4- علل و اهمیت چین برای روسیه:. 89

6-3-5- علل و عوامل استقلال طلبی چچن:. 92

6-4-  عامل فرهنگ:. 92

6-4-1- گذشته تاریخی:. 93

4-4-2- عامل مذهب ودین:. 93

2-4-3- عوامل اقتصادی و اجتماعی:. 95

6-4-4- دخالتهای خارجی :. 95

6-4-5- سیاست خارجی ج.ا.ایران نسبت به بحران چچن :. 96

6-5- نتیجه گیری :. 101

فصل هفتم : نتیجه گیری ، ارزیابی كلی  و  ارائه الگو. 103

7-1- مقدمه :. 104

7-2- اشتراكات و مولفه سیاست خارجی در بحران :. 112

کتابنامه. 118

فهرست اشکال

شكل شماره1-2    مدل رفتار  و سیاست خارجی براساس نظریه رئالیسم نئو كلاسیك. 14

شكل شماره 7-1   مدل سیاست خارجی ایران در بحران های منطقه ای آسیای مرکزی وقفقاز. 117

فهرست جداول

جدول شماره7- 1  بحران های ها منطقه ای و سیاست خارجی ج.ا.ایران   112