بررسی تشابهات و تمایزات حضانت، ولایت و قیمومت

این پایانامه دارای  167 صفحه و در قالب ورد و قابل ویرایش می باشد که بخشی از متن و فهرست آن را در ادامه برای مشاهده قرار داده ایم

پایان­نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته فقه و مبانی حقوق

چکیده

حمایت از كودكان از  نظر مالی و غیر مالی در سه محور حضانت ،ولایت و قیمومت است كه مورد توجه قانون و حقوقدان قرار گرفته است ،موضوع «حضانت » یکی از مباحث پیچیده حقوق خانواده می باشد و با وجود مطالعات گسترده پیرامون آن از سوی حقوقدانان، هنوز مسائلی از آن ناشناخته مانده است برخی از چالشهای موجود در امر «حضانت » عمدتا به کاستی ها و نارسایی است .بیان نواقص و خلاهای مقررات مربوط به ولایت قهری درقانون مدنی، ارائه پیشنهادهای اصلاحی جهت تدوین بهتر مقررات مذکور و همچنین جواب به انتقادهای موجود به اصل ولایت قهری است  .براساس یافته های تحقیق، درفقه امامیه و قانون مدنی فقط پدر و جد پدری حق اعمال ولایت رابر محجورین دارند و برای مادر هیچ نوع ولایتی پیش بینی نشده است. درخصوص ولایت پدر و جد پدری نیز ولایت آنها در عرض هم بوده و تقدمی بین اعمال آنها نیست، مگر اینکه از جهت زمانی، یکی بردیگری مقدم باشدو یایکی ازاعمال بیشتر به مصلحت محجور باشد

انسان بالغی که از نظر روانی یا رشدیافتگی وضع عادی ندارد، نمی‌تواند مانند یک انسان معمولی به رتق‌وفتق کارهایش بپردازد طورمعمول شخصی برای اداره امور این افراد تعیین می‌شود که قیم آنان به شمار می رود. مجنونان و سفیهان  و صغیران تحت عنوان«محجور» در قوانین نامیده می‌شوند که در قانون مدنی و قانون امور حبسی بایدها و نبایدهای زیادی درباره آنان به چشم می‌خورد در این نوشتار به تفاو ت ها و شباهت های حضانت، ولایت و قیمومت می پردارد

واژگان كلیدی: حضانت، ولایت، قیمومت، ولی قهری، قیم، امور محجورین

مقدمه

خانواده هسته اصلی اجتماع وطفل مركز وكانون این هسته را تشكیل میدهد.احترامی كه قانون برای خانواده قایل است بیشتر به این خاطر است كه طفل را در درون خود می پرورد واجتماع را به وجود می آورد.اگر به وضع اطفال به خواسته ها ومقتضات كودكی آنان توجه شود بی شك قسمت اعظم ازتبهكاری هایی كه درجوامع به وقوع می پیوندد و ما ناگزیر برتدوین این همه قوانین جزایی می نماید ازمیان خواهد رفت.پارا فراتر رفته باید گفت احترامی كه جامعه برای مادرقایل است بیشتر بخاطر محبتی است كه صمیمانه به طفل خود می ورزد واو آماده زندگی اجتماعی می نماید.

بنابراین مسئله نگهداری وتربیت اطفال واداره امور مالی ومعنوی آنان باید یكی ازمسائل مهم حقوقی واجتماعی بشمار رود.زیرا آمادگی وقدرت یادگیری آنان دراین سن اقتضای توجه ودقت بیشتری را می نماید.

اسلام به موضوع اطفال توجه خاصی مبذول داشته وسعی نموده است با قوانین آسمانی خود عواطف انسانی ما را برانگیخته، برای این قشر اجتماع موقعیتی شایسته به وجود آورد تا جایی كه آیات متعددی درباره اطفال نازل گردیده است

١-٢ بیان مساله

حمایت از اطفال در ابعاد مالی و غیر مالی در سه محور ولایت ،حضانت وقیمومت مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است ولی خاص شامل پدر و جد پدری و همچنین وصی منصوب از طرف ایشان بوده كه دارای اختیارات تمام در امور مالی وغیر مالی صغیروطفل غیر رشید می باشد این اختیارات در نبود پدر منجر به بروز مشكلاتی برای طفل و نیز مادر كه غالبا سرپرستی طفل را عهده دار است می گردد باید توجه داشت كه این موضوعات بحث انگیز فقهی و حقوقی از یك طرف به مصالح روحی و جسمی كودك و همچنین حقوق و تكالیف هر یك از والدین مورد توجه قرار می گیرد بی اعتنایی به هر یك باعث اختلالات مهم روابط خانوادگی خواهدشد شكی نیست كه قانون مدنی ایران بویژه در احوال شخصیه از فقه امامیه الهام گرفته است حضانت از تربیت طفل به پدر و مادر اعطاءكرده اطلاق می شود

 از فقه امامیه همین معنا برداشت می شود همچنین كه صاحب جواهر حضانت را ولایت و سلطنت بر تربیت طفل و هر چه لازمه آن است می داند اما ولایت در معنای عام سلطه ای است كه شخص بر جان و مال دیگری پیدا می كند و شامل پدر و جد پدری و حاكم می شود

در باره قیمومت تعریفی خاص نشده است و فقها آن را با ولایت همردیف می دانند در حقوق اسلامی قیمومت نوعی ولایت عام حاكم شرع در فقه امامیه است اما مسولیت قیم از طرف پدر و جد پدری تعیین نشده باشد حاكم می تواند قیم را تعیین كند حتی شامل فرد بیگانه هم می شود در این نوشتار به این مسله بررسی می شود تشابهات و تمایزات ولایت ،حضانت و قیمومت ؟آیا در صورت عدم رعایت ضمانت اجرای كیفری شامل فرد می شود یا نه ؟مسله بررسی فقهی و حقوقی است كه براساس آن اختیارات دولت و قانون در زمینه حضانت و ولایت و قیمومت را خواهد داشت

١-٣ضرورت تحقیق

هدف از این پژوهش همچون دیگر پژوهش ها در حوزه فقه و حقوق آنست كه اولا ،شناخت و درك ما از این مساله مورد مطالعه كه همان حضانت ،ولایت و قیمومت است بیشتر و عمیق تر نماید ثانیا،از بررسی تطبیقی موضوع ممكن است عوامل و معیار مشترك و گاه متفاوت در مورد یكی از نمونه های مورد مطالعه بدست آید كه تحلیل این عوامل به ما در ارائه راه حل های مفید و منطقی به منظور اصلاح وضع موجود و هماهنگی با اجتماع مورد نظر كمك خواهد كرد

١-٤سوالات تحقیق

با تو جه به مهم بود موضوع سوالات متعدد وجود كه با ید به آن پاسخ های درست داد نمونه از آن به شرح زیر است

١.حق حضانت چیست؟

٢.حضانت حق است یا تكلیف والدین؟

٣.آیا حضانت یك عمل خیر خواهانه است یا در مقابل آن اجرت و دستمزد نیز وجود دارد؟

٤.تفاوت حضانت و ولایت فرزندان چیست؟

٥.چرا مادر بر فرزند خود ولایت ندارد؟آیا قانون در این باره راه چار ه قرار داده است یا نه؟

١-٥ سوابق تحقیق(پیشینه)

استفاده از منابع فقهی و حقوقی از جمله كتاب حقوق مدنی خانواده تالیف دكتر ناصر كاتوزیان كه اشاره مفصلی به مباحث ولایت ،حضانت و قیمومت پرداخته است و همچنین در تحریر الوسیله امام خمینی (ره) كه به مسله قیم پرداخته و آن را از طرف پدر و جد پدری تعیین شده است بیان كرده و در كتاب حضانت كودكان سعید نظری توكلی كه نویسنده به نگهداری كودك و همچنین اختیارات ولی و جد پدری ارائه مطالب كرده است در باره مباحث حضانت، ولایت و قیمومت مطالب و مقاله های زیادی نوشته شده است از جمله مقاله دكتر سید حسین صفائی كه درباره ولایت قهری در حقوق ایران و حقوق تطبیقی پرداخته است

١-٦ فرضیه ها

سوالات متعدد در ذهن بوجود می آید كه برای پاسخ هر یك با ید جستجو های زیاد ی كرد كه شامل موارد زیر است :

١- آیا اختیارات جدپدری بعد از فوت پدر در اموال صغیر مشكل ساز نبوده ؟در صورت وجود مشكل چه باید كرد؟

٢-در صورتی كه شوهر فوت نماید و حضانت به طفل مادر واگذار شود چنانچه مادر ازدواج مجدد كند در این صورت مطابق قانون مدنی حق حضانت مادر سلب و به ولی قهری طفل واگذار شود یانه ؟در صورتی كه مصلحت طفل مشخص نباشد یا اینكه مشكل باشددر این صورت حق حضانت با مادر است یا ولی قهری؟

٣-به منظور رفع بعضی از چالش در امور حضانت،ولایت و قیمومت چه راه كار های می توان داد؟

پاسخ ١-با توجه به عصر جدید و با وجود شكل گیری خانواده كوچك این چالش ها ظهور بیشتری یافته و امروزه ارتباط با جد پدری آنچنان محكم نیست كه بتوان دخالت وی را در اموال صغیر كه با توجه به قواعد ارث سهم در مقابل سهم مادر (همسر متوفی )بسیار بیشتر است توجیه نمود

پاسخ ٢-طبق ماده مدنی حمایت از خانواده بعد فوت پدر حضانت با مادر است چنانچه مادر ازدواج مجدد نماید اعطای حق حضانت با ولی قهری است در صورت كه مصلحت قابل تشخیص نباشد حق حضانت با مادر است

پاسخ ٣-١-كاهش اختیارات ولی قهری در اموال صغیر٢- افزایش اختیارات ولایت برای مادر امور مالی ٣- انتقال حق ولایت پدر به مادر بعد از فوت پدر ٤- نظارت دستگاه قضایی به روند عملكرد ولی قهری و قیم

١-٧نوع روش تحقیق:

جنبه توصیفی تحلیلی

١- ٧ -١روش گرد آوری اطلاعات :

با مطالعات كتابخانهای از منابع فقهی و حقوقی

١-٧ -٢ابزارگردآوری اطلاعات

مقالات،پایان نامه،كتاب و همچنین سایت اینترنتی

١-٨مفاهیم

١-٨-١تعریف لغوی حضانت

واژه حضانت در زبان تازی از ماده حضن یحضن است ،حضن در زبان عربی عبارت است در حد فاصل زیر بغل تا تهیگاه و به عبارتی دیگر((سینه و دو بازو و آنچه مابین سینه و بازوست)) این معنا را می توان در واژه ((آغوش)) خلاصه كرد براین اساس حضانت كه از نظر ساختاری می توان مصدر یا اسم مصدر باشد عبارت است از ((زیر بال گرفتن مرغ،تخم و جوجه ))،اگر بخواهیم این معنا را در مورد انسان نیز بكار ببریم ،در اینصورت می توان ((حضانت)) راچنین معنا كرد((در كنار گرفتن كودك )) ((پرورش دادن كودك)) و ((در بغل گرفتن كودك)) حاضن و حاضنه، پدر و مادر را گویند که نگهداری و پرورش کودک را بر عهده دارند

فهرست مطالب

فصل اول   مفاهیم و كلیات 2

١-١ مقدمه 2

١-٢ بیان مساله 3

١-٣ضرورت تحقیق 4

١-٤سوالات تحقیق 4

١-٥ سوابق تحقیق(پیشینه) 5

١-٦ فرضیه ها 5

١-٧نوع روش تحقیق: 6

١- ٧ -١روش گرد آوری اطلاعات :.. 6

١-٧ -٢ابزارگردآوری اطلاعات 6

١-٨مفاهیم 6

١-٨-١تعریف لغوی حضانت.. 6

١-٨-٢تعریف اصطلاحی حضانت.. 9

١-٨-٣تعریف لغوی ولایت.. 3

١-٨-٤تعریف اصطلاحی ولایت.. 5

١-٨-٥تعریف لغوی و اصطلاحی قیمومت.. 9

فصل دوم   آثار و احكام خاص حضانت 12

2-1    صاحبان حضانت 12

٢-٢ شرایط صاحبان حضانت 15

٢-٣حضانت دیوانگان 21

٢-٤حضانت سفیهان 21

٢-٥حضانت افراد بالغ رشید 22

٢-٦حکم فقهی حضانت 23

٢-٧  وظایف حضانت كننده: 24

٢-٧-١معنی نگاهداری.. 24

٢-٧-٢آیا شیر دادن از لوازم نگاهداری است.. 24

٢-٧-٣تربیت طفل.. 27

2-7-٤تنبیه طفل.. 27

٢-٨:ضمانت اجرای حق و تكلیف نگاهداری 28

٢-٩حق ملاقات 30

٢-١٠حق یا تكلیف (حكم) بودن حضانت 31

٢-١١:مدت حضانت 36

٢-١٢سقو ط حضانت: 41

٢-١٢-١جنون:.. 41

٢-١٢-٢ازدواج مادر :.. 41

٢-١٢-٣عدم مواظبت از طفل.. 42

٢-١٢-٤كفر.. 43

٢-١٣پایان حضانت 44

فصل سوم   آثار و احكام خاص ولایت 46

٣-١ولایت بر كودك 46

٣-٢صاحبان ولایت 48

٣-٢-١ولایت پدر.. 50

٣-٢-٢ولایت جدپدری.. 51

٣-٢-٣وصی.. 53

٣-٢-٤حاكم شرعی.. 56

٣-٢-٥ مومنان عادل.. 59

٣-٣شرایط صاحبان ولایت.. 62

٣-٤ولایت بر كودك از دیدگاه مذاهب فقهی: 63

٣-٥ ولایت پدر و جد پدری 64

٣-٦ اختیارات ولی: 67

٣-٧   اختیار ولی قهری در نكاح و طلاق مولی علیه 68

٣-٧-١ حدود اختیار ولی قهری در نکاح سفیه.. 68

٣-٧-٢حدود اختیار ولی قهری در طلاق سفیه.. 70

٣-٧-٢حدود اختیار ولی قهری در نکاح و طلاق مجنون.. 70

٣-٧-٣حدود اختیار ولی قهری در نکاح صغیر.. 72

٣-٧-٤حدود اختیارات ولی قهری در طلاق همسر صغیر.. 72

٣-٩ موارد سقوط ولایت 89

٣-١٠ موارد ضم امین 93

٣-١١ پایان ولایت 95

٣-١٢ ولایت مادر 96

فصل چهارم   آثار و احكام خاص قیمومت 101

٤-١صاحبان قیمومت 102

٤-٢شرایط صاحبان قیمومت 105

٤-٣تكالیف و اختیارات قیم 108

٤-٣-١مواظبت و تربیت مولی علیه (صغیر).. 111

٤-٣-٢اداره اموال و حقوق مال مولی علیه.. 112

٤-٤ اجرت قیم 119

٤-٥ عزل قیم 119

فصل پنجم   موارد اختلاف و شباهت حضانت،ولایت و قیمومت 127

٥-١ موارد اختلاف (حضانت، ولایت، قیمومت) 128

٥-١-١حضانت.. 128

٥-١-٢ ولایت.. 129

٥-١-٣ قیمومت.. 131

٥-٢موارد شباهت (حضانت ،ولایت ،قیمومت) 132

٥-٢- ١حضانت.. 132

٥-٢-٢ ولایت.. 134

٥-٢- ٣قیمومت.. 135

فصل ششم   نتیجه گیری و پیشنهادات 138

6-1 نتیجه گیری 138

6-2 پیشنهادات 140

منابع 141

عنوان: بررسی تشابهات و تمایزات حضانت، ولایت و قیمومت

فرمت:word

تعداد صفحات: 167 صفحه